Một lần nữa, mùa Xuân lại đến như thể đã hẹn trước. Mùa Xuân bây giờ nắng không còn ấm, gió heo may không còn mơn mang trên làn da cô gái Xuân thì. Nắng Xuân bây giờ sao gay gắt, gió bây giờ là gió Santa Ana, lạnh và khô khan, đốt cháy đồng xanh, thiêu rụi biết bao nhà cửa, lấy đi sinh mạng của người dân ở Nam California này! Nhưng dẫu năm mới 2025 có bắt đầu bằng nhiều tin buồn xen lẫn bao nỗi âu lo về tương lai kinh tế, chính trị của toàn nước Mỹ, người Việt hải ngoại vẫn đang rục rịch đón Tết!
Có lẽ được trui luyện bởi khói lửa chiến tranh, người Việt luôn có cái nhìn lạc quan vào cuộc sống. Tết xa quê, dị biệt văn hóa, sợ rằng Tết sẽ mất dần nét truyền thống nguyên thủy của nó. Tuy nhiên sự có mặt ngày càng đông của người Việt trên thế giới nói chung và tại Hoa Kỳ nói riêng đang mang lại nhiều "chất Việt" cho cái Tết trên xứ "Cờ Hoa". Nói gì thi nói, tôi cảm thấy mình hết sức may mắn được định cư ngay tại "Little Saigon", cái thành phố "Mỹ mà lại rất Việt" này. Ăn Tết ở Mỹ, cái gì cũng có: Kẹo, mứt, bánh chưng, bánh tét, đủ loại trái cây, các loại dưa, thịt kho hột vịt, canh khổ qua dồn thit, tôm khô củ kiệu, củ cải ngâm nước mắm...Cái gì chúng tôi cũng có, chỉ riêng cành mai vàng nở rộ ngày Tết là không! (Tôi có trồng hai cây mai sau nhà nhưng ít hoa và hoa rất nhỏ). Nhưng ngược lại chúng tôi có cái mà ở Việt nam ao ước nhưng không có được: - Đó là tiếng pháo nổ rộn rã 3 ngày Tết! Nhất là chợ búa và các cơ sở thương mại, họ đốt pháo kinh khủng lắm!
Tết bây giờ đủ đầy là vậy, an vui, thanh bình là vậy, nhưng những kẻ đầu hai thứ tóc như tôi vẫn không khỏi bùi ngùi, luyến tiếc những cái Tết xưa trong ký ức thời ấu thơ của mỗi người.
Lại nhớ, tiết xuân miền Nam ngày xưa là nắng ấm, là gió man mát trên làn da, là hoa cỏ reo vui, tỏa hương thơm ngát, là tiếng guốc của mẹ tôi khua vang trên con đường đất sau hè... Hồi nhỏ xíu có biết xem lịch Ta đâu mà biết chừng nào Tết. Vậy nên tôi hay nghe lóm người lớn bàn chuyện dọn dẹp nhà cửa, làm các loại bánh, mứt đón xuân. Ngoài ra, âm nhạc là một lời báo xuân nhanh hơn cả thời tiết. Chỉ cần nghe trên radio bắt đầu hát các bài: "Xuân đã đến rồi, gieo rắc ngàn hồn hoa xuống đời. Vui trong bình minh, muôn loài chim hót vang mọi nơi..." ("Đón Xuân" của nhạc sĩ Phạm đình Chương) hay: " Xuân đã về, Xuân vẫn mơ màng. Trong nắng vàng khắp chốn tiếng reo vang..." ("Xuân họp mặt" của nhạc sĩ Văn Phụng) thì biết rằng Tết đã sắp về đến nơi! Trẻ con mà nghe mấy bài này thì nôn nao phải biết. Trái tim tôi cũng không khỏi rung động với một niềm vui thiết tha chen lẫn chút buồn thương da diết khi nghe: " Xuân muôn năm, có ta xuân còn hỡi xuân. Thì xin, thì xuân hãy cho tình nhân sống thêm vài lần. Xuân xuân ơi, xuân ơi, xuân ơi!" ("Xuân Ca" cuả nhạc sĩ Phạm Duy). Bởi thế mới nói các ca khúc được sáng tác ngày xưa hay từ nốt nhạc cho đến ngôn từ.
Trước năm 1975, gia đình tôi ở xa quê nhà miền Tây nên không có lễ tảo mộ (hay cúng mã) trước Tết. Thế nên có thể nói Tết bắt đầu bằng lễ cúng Ông Táo. Thuở nhỏ tôi luôn tin ông công, ông táo là có thật. Bởi vậy tôi luôn dễ dàng hình dung cảnh 3 ông, bà táo, áo mão, cân đai chỉnh tề cưỡi trên lưng con cá chép vàng mà Vú tôi (Vú là người giúp việc lớn tuổi mà mẹ tôi thuê để làm việc nhà và chăm sóc chúng tôi) cúng mỗi 23 tháng chạp vào trước giờ Ngọ. Tôi mê man ngắm nhìn cái trang thờ nhỏ nhắn xinh xắn trong căn bếp ám khói, lúc đó đang chìm trong khói hương nghi ngút mà tưởng tượng các táo quân đang nương theo làn khói trắng huyền ảo mà bay lên trời chầu Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Lại nói về cá chép ngày xưa khá hiếm. Lúc ở trong trường Bộ Binh, mẹ hay dắt tôi đi "Chợ Nhỏ". Thỉnh thoảng mới gặp một cô bưng một thau cá chép độ năm, bảy con đủ màu sắc ra bán ở cuối nhà lồng chợ. Cá chép vàng, trắng bông đỏ, màu cam và xanh dương sậm bơi tung tăng. Mẹ tôi thường mua mấy con về nấu canh mẳn và chưng tương, nấm mèo, bún tàu... tôi thường được mẹ cho ăn trứng cá chép, ngon và béo hết chỗ chê!
Trở về chuyện Tết, quét dọn trang hoàng nhà cửa là việc làm không thể thiếu, lau cửa ra vào, cửa sổ, lau dọn bàn thờ ông, bà, giặt màn cửa... Sau 1975, khi hồi hương về Cần thơ, Tết đến ông ngoại bắt mấy đứa con trai phải chùi lư hương và chân đèn. Ông không cho đem ra tiệm cho họ "polir" (đánh bóng bằng máy) nói rằng sẽ hao mòn đồng uổng lắm! Vậy nên chúng tôi ngâm lư và chân đèn với nước tro trấu hay chanh, rồi đánh sạch ten bằng bùi nhùi. Mắc công một chút nhưng thấy vui vì có không khí Tết và thấy tự hào khi ngắm nhìn bộ lư đồng sáng bóng.
Rồi thì một buổi sáng mù sương, tôi bước ra sau hè đã thấy Vú tôi bận áo nỉ, vấn khăn cho ấm, ngồi quạt cái lò than đỏ hồng, bên trên là chiếc khuôn đồng để đổ bánh thuẩn (giống như bánh bông lan mini). Tôi thương Vú lắm nên thường đến ngồi kế bên, vừa để giử ấm, vừa để có người nói chuyện về Tết, vừa là giúp vú quạt lửa hay múc bột. Trường Bộ Binh nằm trên đồi 4100 nên sáng hay lạnh và có sương mù. Hai bà cháu chúng tôi như đang ở trên bồng lai tiên cảnh. Hình ảnh đó tôi còn nhớ đến tận bây giờ. Những ngày tiếp theo sau đó mẹ và vú liên tục làm các loại bánh như: bánh nhúng (khuôn kim loại hình hoa mai nhúng vào bột lỏng, sau đó nhúng vào chiên trong dầu sôi. Khi bánh chín sẽ nổi lên hình hoa mai rất đẹp), bánh kẹp, bánh gai, bánh quai vạt, quai chèo, bánh phục linh hay bánh in. Rồi đến sên mứt dừa, mứt gừng, mứt bí, mứt khóm, kẹo chuối... Riêng thèo lèo, kẹo mè xửng, kẹo mãn cầu, hạt sen và hạt dưa thì phải mua. Vì là người miền Tây nên chúng tôi không mua bánh chưng, chỉ mua bánh tét, bánh tráng ngọt, bánh phòng. Rồi thì mẹ và vú làm các món dưa kiệu (có khi mua dưa làm sẵn ở chợ), dưa giá, dưa củ hành (củ hành tiều nhỏ màu đỏ hồng), dưa tỏi ớt, và đặc biệt là củ cải trắng ngâm nước mắm đường (gia đình tôi, Tết mà không có món củ cải này là coi như không phải Tết!).
Một trong các thú vui những ngày giáp Tết là "đi Sài Gòn", xem hoa tết trên đại lộ Nguyễn Huệ. Hoa thì không nhiều và đa sắc, đa dạng như bây giờ nhưng người ta đổ ra phố thì đông vui khỏi nói! Mẹ tôi thể nào cũng mua về vài chậu chưng Tết. Rồi thì đi thương xá Tax, mà người lớn gọi là đi "Charner", để ngắm nghía và mua sắm (gần tết mẹ sẽ mua quần áo mới và đồ chơi cho chúng tôi). Sau đó thế nào cũng tản bộ vỉa hè đại lộ Lê Lợi nơi bày bán đủ thứ mà thích nhất là đồ chơi ngoại quốc. Ba tôi thế nào cũng ghé vào nhà thuốc Tây và bắt mọi người leo lên chiếc cân đặt gần cửa ra vào (kể cả mẹ tôi) để đánh giá tình hình sức khỏe cho cả nhà. Cân nhà thuốc thời thập niên 60, 70 là một trụ cao bằng kích thước người trưởng thành, bên dưới là bàn cân cho ta đứng lên, đầu trên ngay trước mặt ta là một mặt đồng hồ tròn với cây kim chỉ cân nặng bằng kí lô. Rồi nhất định phải có đi ăn "kem Bắc Cực" (Pôle Nord). Riêng tôi thích nhất là kem vanille và chocolat trong vỏ bọc bằng bánh xốp con sò. Một trong các địa điểm không thể bỏ xót là nhà sách Khai Trí nơi có bán truyện tranh và đủ loại sách báo thiếu nhi từ trong tới ngoài nước. Một hình ảnh mà thế hệ chúng tôi ai cũng không thể quên là hoạt động "Cây Mùa Xuân Chiến Sĩ" vốn luôn sôi nổi trước Tết. Các nữ sinh, hướng đạo sinh xuất hiện ở các nơi đông người để quyên tiền cho chiến dịch giúp các chiến sĩ nơi sa trường có được chút quà Xuân. Thật đúng với tinh thần trong ca khúc "Cảm Ơn" mà Duy Khánh hay hát:
Cảm ơn ai khi xuân về vui thật là vui, không quên người sương gió phương trời,
âu yếm gởi tình đi muôn nơi."
Mẹ tôi luôn chưng Tết đơn giản. Nhà tôi theo đạo thờ ông bà nên bàn thờ gồm 2 trang thờ nhỏ, một trang thờ ông và trang kia thờ bà. Ngày Tết vú tôi sẽ thay 2 bộ áo mão và hia mới. Bình hoa sẽ được thay hoa mới. Một bình sứ to sẽ được dùng để cắm một cành mai vàng đầy nụ và điểm đây đó mấy bông mai vàng năm cánh khoe sắc xuân. Thường thì mai sẽ nở rộ vào 29 hay 30 Tết. Cúng giao thừa sẽ có mâm ngũ quả: Cầu, sung (không bắt buộc phải có), dừa, đủ, xoài.
Năm nào như năm nấy, vào đúng lúc đồng hồ điểm mười hai tiếng là mẹ tôi sẽ bắt đầu thắp hương cúng giao thừa. Riêng tôi, lúc nào cũng ngồi trước màn ảnh nhỏ để chờ giây phút toàn bộ ban xướng ngôn viên của đài vô tuyến truyền hình băng tầng số 9 mặc áo dài, khăn đóng cùng hợp ca nhạc phẩm "Ly rượu mừng" của nhạc sĩ Phạm đình Chương. Ba tôi ra trước sân đốt một dây pháo gọi là "trừ tà" và "khai xuân". Pháo tiểu, pháo trung, pháo đại thi nhau nổ vang lừng trong xóm. Tiếc thay lần cuối cùng chúng tôi được đốt pháo là Tết Mậu Thân 1968. Lúc đó gia đình ở trong khuôn viên trường bộ binh thủ đức, giao thừa vang ầm tiếng pháo và chen lẫn có tiếng súng. Tôi còn nhớ bác (đại úy) Quỳnh hàng xóm đội nón sắt, mặc áo giáp, xách khẩu carbine M1A1 băng đạn cong 30 viên, nhảy xuống khỏi xe Jeep, đẩy ba tôi vào nhà (ba tôi đang đốt pháo với tôi ngoài sân). Bác rít qua kẻ răng, giọng Bắc Kỳ: "...Vi xi khắp nơi...Tụi nó đánh Sài Gòn, đi thôi "Đại Ca"! Ba tôi sau đó rời đi với bác trong suốt mấy ngày. Ở nhà mẹ tôi lo sốt vó. Cũng may, có mấy chú lính của ba tới chất bao cát trong phòng ngủ nhà tôi làm thành một cái "bunker". Mấy ngày Tết năm đó, chúng tôi ngủ trong hầm để tránh pháo kích. Đất trời rung chuyển mấy đêm. Khoảng sáng mùng 3, tôi và anh thứ ba bước ra sau hè để nghe ngóng, đã thấy một cái hố cách nhà tôi khoảng 20 mét, kế bên có 2 ông lính ngồi trên xe Jeep, cầm sổ ghi, ghi, chép, chép. Tôi nghe một ông đếm: "89". Vậy là phía bên kia họ pháo vào khá nhiều, có cả rocket 122mm của Nga Sô. Sau này, khi dời nhà ra cư xá Kiến Thiết Thủ Đức, không có đốt pháo nhưng ba tôi và tôi thường đi đến khu vực "ngỏ tắt" để hái lộc, cứ cành lá xum xuê thì hái về cho mẹ tôi. Nói chung thời chiến, mỗi Tết mỗi khác nhưng Tết nào cũng vui và ai cũng háo hức đón Tết. Phút giao thừa linh thiêng, tôi thường ngồi yên, lắng nghe mùa xuân lặng lẽ tới, trong khoảnh khắc đó, thời gian như ngừng trôi, vạn vật như đứng yên bất động, tiếng pháo, tiếng súng từ xa vọng vể, tiếng người lao xao, tiếng nhạc xuân trên máy thu hình chợt im bặt...chỉ còn tôi và mùa xuân là hiện hữu...là một. Hiện tượng này lặp đi lặp lại trong mọi hoàn cảnh, mọi nơi chốn, mọi tình huống của cuộc đời, không thay đổi trong tôi.
Ngày mùng một Tết, chúng tôi ở xa bà con, họ hàng nên thường không đi chúc Tết ai, chỉ có người ta đến nhà xông đất và chúc Tết gia đình tôi. Họ thường là hàng xóm, bạn bè của ba, mẹ, và đồng sự của ba tôi. Gần như mỗi năm, ba tôi (có khi là tôi những lúc ba tôi cắm trại hay hành quân xa) thường mở cửa đón các sĩ quan cố vấn Mỹ đến chúc Tết. Họ đứng nghiêm chào, trao thiệp xuân và chúc Tết bằng tiếng Việt với giọng lơ lớ: "Cung Chúc Tân Xuân" hay "Năm mới vui vẽ". Về sau, lúc ba tôi chuyển về sư đoàn 18 bộ binh thì có thêm mấy ông Úc Đại Lợi cũng đến chúc Tết.
Hồi gia đình ở cư xá Kiến Thiết, có một ông hành nghề y tá, chuyên chích thuốc tại nhà. Nhà ông đối diện nhà tôi nên năm nào đúng mồng một Tết ông cũng không mời mà qua xông đất nhà tôi. Đúng 8 giờ sáng đã nghe giọng ông gọi ơi ới xin vào chúc Tết. Ông là người rất tốt, lịch sự, tử tế, theo Tây học và không kiêng cử như mẹ tôi. Mẹ tôi miễn cưỡng mở cửa cho ông vào nhưng về sau cứ đổ thừa là "ông y tá" năm nào cũng xông đất làm bà bệnh quá trời! Cũng trùng hợp là mẹ tôi bệnh thật, bà cứ xỉu hoài mà tới bây giờ bác sĩ cũng không biết là bệnh gì.
Thay vì đi chúc Tết bà con, chúng tôi hay đi ra Sài Gòn chơi, ăn uống, xem phim xi nê. Tôi còn nhớ lần ra rạp Rex xem phim "Năm Vua Hề Về Làng" Tết Ất Mão 1975. Đông người quá, cuối cùng nhờ có một anh sinh viên "ga lăng" mà chị tôi cũng lấy được vé cho chúng tôi. Nằm nhà xem Ti vi cũng vui vì Tết có rất nhiều phim, cải lương hồ quảng, kịch vui mà thích nhất là chương trình "45 phút chuyện vui" của La Thoại Tân. Ở nhà, mấy anh chị em vừa tán dóc, đánh bài cào, cát tê, lắc bầu cua, cá cọp ăn tiền hay hạt dưa, vừa nhấm nháp bánh, mứt. Ngồi phòng khách, ăn bánh, uống trà, đọc báo xuân cũng là một cái thú vui mang tính thư giãn ngày Tết: Đủ các loại đặc san xuân của các nhật báo và tạp chí như Tiền Phong, Nàng, Văn, Thời Nay..., tuần báo Tuổi Hoa, Thiếu Nhi, Thằng bờm...
Lại còn bích báo và đặc san xuân của trường Trung Học Thủ Đức do chị hai tôi mang về khi chị tình nguyện đi bán báo xuân cho trường từ mấy hôm trước Tết. Sẽ không ngoa nếu tôi nói đặc san Giáng Sinh và đặc san Xuân của trường TH Thủ Đức hay tuyệt! Cả nhà tôi ai cũng mê đọc. Hồi đó báo xuân được các giáo sư khéo tay vẽ minh họa và trang trí, bài vỡ thì phần nhiều do học sinh sáng tác và đóng góp. Có những bài viết vui tươi, cũng có nhiều bài văn, thơ hết sức cảm động. Riêng phần các bài vè "Sớ Táo Quân" là phầnh tôi ưa đọc nhất. Học sinh hồi đó viết hay quá mà chỉ dựa trên kiến thức học đường và kinh nghiệm bản thân. Phải công tâm mà nói rằng học sinh trung học ngày xưa mộc mạc, ngây thơ nhưng hết sức trưởng thành. Nhiều giáo sư gọi học sinh chúng tôi là "các anh, các chị" làm chúng tôi bất chợt thấy mình đã là người lớn. Ngoài giờ học chúng tôi còn biết giúp đỡ cha mẹ, lo toan gia đình, săn sóc các em, thuộc lòng nghĩa vụ và trách nhiệm của một công dân Việt nam văn minh và tiến bộ, theo đúng tiêu chí các bài học công dân giáo dục được giảng dạy ở trường và nếp sống đầy văn hóa của xã hội miền Nam lúc bấy giờ.
Có một năm (1971 thì phải), ba nhờ chú Nhạc tài xế lái xe Jeep về đón cả nhà lên Long Khánh chơi Tết với ba vì ba đang "cấm trại". Long Khánh đất đỏ nên trái cây rất tốt, chúng tôi tha hồ ăn nhất là chuối, xoài, mãng cầu. Bộ chỉ huy tiểu đoàn 18 được bao bọc bởi rất nhiều cây chôm chôm, tiếc là chưa tới mùa chớ mấy năm trước chúng tôi lên mùa nghỉ hè chôm chôm sai trái, ăn đã luôn! Vì ba rất bận, chỉ rảnh chiều và tối, nên chú Nghĩa (đại úy Nghĩa) vui vẽ lảnh nhiệm vụ đưa gia đình tôi đi tham quan thị xã Long Khánh, thăm vườn thống tướng Tỵ, đi thăm và chúc Tết tất cả bạn bè của ba và cả của chú đang đóng quân hay sinh sống ở Long Khánh. Năm đó, chúng tôi thu hoạch tiền lì xì "khẩm". Mỗi người lì xì mỗi đứa trung bình một hai trăm, có người năm trăm, mà ba mươi mấy người như vậy. Riêng chú, thím Nghĩa mỗi người lì xì mỗi đứa một ngàn! Vậy là Long Khánh nhỏ và hơi buồn nhưng cũng đã lưu lại trong chúng tôi nhiều kỷ niệm đáng nhớ.
Kỷ niệm 3 ngày Tết ấu thơ nhiều lắm nhưng nếu ai đó hỏi bất ngờ thì chỉ còn nhớ được bấy nhiêu. Thiết nghĩ nên ghi vội vài dòng xuống đây, sợ rằng mai này dần dần đầu óc sẽ nhớ ít lại, mà quên nhiều thêm thì tiếc lắm! Ngồi đây, tôi có thể nghe được tiếng nhạc xuân tưng bừng vẵng lại từ chợ Tết trong khu thương xá Phước Lộc Thọ dưới đại lộ Bolsa nhưng lòng sao nghe buồn nhiều hơn vui. Nhớ ngày nào tôi cũng háo hức đi chợ Tết, chụp hình quay phim, ăn uống, mua sắm, nhún nhảy theo điệu nhạc xuân vui tươi như bao người. Giờ thì không còn mấy thiết tha nữa! Ờ, thì cũng vẫn ăn Tết nhưng không câu nệ hình thức rình rang, quà cáp lễ mễ, lì xì, chúc tụng hoa mỹ... Tôi bắt đầu không thích đông người, không chuộng náo nhiệt. Tôi thích đọc sách, đọc thơ, ngắm hoa, nhấm mức, thưởng trà một mình hay với người thân trong dịp Tết. Tôi càng ngày càng thích tĩnh hơn động. Tôi không nhất thiết phải tập trung hết niềm vui của mình vào mấy ngày Tết, thay vì vậy, tôi muốn san sẽ niềm vui đó với những tháng ngày bình thường, tẻ nhạt khác trong năm. Ông Trịnh công Sơn nói đúng: "Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui. Chọn những bông hoa và những nụ cười... Và như thế tôi sống vui từng ngày, và như thế tôi đến trong cuộc đời..."
Hoài niệm lại ký ức về những cái Tết của thuở thiếu thời mang Tết trở về trong tôi, ở lại trong tôi mãi, không xa rời. Ước mong sao ngày nào cũng là ngày tết, tim ta là tết, để tha hồ tận hưởng cho riêng ta và chia sẽ với thế nhân bất cứ khi nào ta cần. Đầu xuân, chân thành cầu chúc tất cả người Việt trên thế giới có một cái Tết vui vẽ, xum họp và một năm mới tràn đầy hạnh phúc, sức khỏe, an khang và thịnh vượng! Chúc mừng Năm Mới!!!
